Historisk om kvernhuset på Hyllestad prestegard.

Foto: Håkon Haukøycbn

Kvernhus reiser seg på gamle tomter

Plassering i kart

Frå synsforretning 2. august 1899
Kværnhuset er laftet, uden Klædning med teglbehængt Sutag. For at blive i aabodsfri Stand maa nye Vandbord og Vindskier anbringes og Størstedelen af «Sloget» eller Vandrenden erstattes af nyt.
Kværnestenene med tilbehør og Kal er Præstens private Eiendom og bør under Aabodansvar indløsest for Embedets for Kr. 45,00 – fem og firti Kroner. –

Synsmænd: M.A. Grinde, A. A. Systaddal, Ole O. Sørefjord

Frå synsforretning 20. oktober 1904
Kvernhuset er laftet, uden klædning med teglbehængt sutak. Kvernstenen med tilbehør og kal er præstens private eiendom. Aabodsfrit.

Synsmand: Ole Lund

Branntakstforretning 28. mai 1930
Kvernhus av tømmer, utv. Bordkledd 3,2 x 2,5 m. tektet med teglsten.
Takst:
Turbin og kvern kr. 200,00
Bygningen for øvrig kr. 350,00 = kr. 550,00

Takstmenn: Kaare Bredvik, Henrik Oppedal, Joh. M. Wolff, Hans A. Tonning

Branntakst 21. mars 1942
Kvernhusbygning av tømmer, 3,2 m. lang, 2,5 m. bred og 1,5 m. høy, tekt med teglstein.
Takst:
Turbin og kvern kr. 250,-
Bygningen elles kr. 550,- kr. 800,-

Takstmenn: Kaare Bredvik, Henrik Oppedal og Johs. Lekva

Kvernhuset i krigsåra
Under siste verdskrigen (1940-45) vart kverna plombert av tyskarane for å hindre at prestegardsfolket og evt. andre i bygda skulle få høve til å male korn til nærande brød- og grautmjøl, og elles malt til juleølet. Men folk var oppfinnsame og kverna surra og mol med tyskarane buande i nærleiken. Ved slike høve opna kyrkjetenaren Østen Myklebust for ekstra vatn i demninga i Kleivevatnet, så fosseduren døyvde nok noko av lyden frå kverna.
I etterkrigsåra forfall kverna og kvernhuset.

Nytt kvernhus på plass
Kvernhuset som no er oppført på den gamle grunnmuren kjem frå Kvernhusvika i Straumen i Lifjorden, og er ei gåve frå Henry Sognnæs. Dei andre gardane på Sognnæs og Risnes i Lifjorden hadde bruksrett til denne kverna.

Fleire kvernhus på prestegarden gjennom åra
Eit kvernhus stod i det som i dag kallast «Kvernsteinsparken».
Garden Nygård, b.nr. 1 på Myklebust, hadde bruksrett til kverna. Det kan nemnast at dagens slekt på Nygård, som ved Halvor Gregoriusson i 1896 vart eigarar av bruket, framleis skulle ha Ret til at ha sin Kværn staaende hvor den nu staar, men ikke Ret til at aabne Stemmen (: Slusen) uden Tilladelse af Sognepræsten. Omkring 1900 vart kverna nedlagt. Dette kvernhuset stod 20-30 meter nedafor demma i Kleivevatnet og dermed på nedsida av Kolgrovvegen, som vart bygd i 1939-40.

«Vandrande kvernrett»
På prestegarden var det ein ambulerande kvernrett som var knytt til det nordvestre elveløpet av Myklebustelva nedafor Lifjordvegen. I 1926 var retten eigd av Ole Lien og Johannes Gjerde, kvar med ein halvpart. Før det var kvernretten eigd av Nes ¼, Lia ¼ og Kristian Hyllestad ein halvdel. Kristian Hyllestad selde ¼ til garden Gjerde. Seinare kjøpte så Johannes Gjerde og Ole Lien garden Hyllestad og Nes sine fjerdepartar. Kvernretten var utan «vassrett», dvs. utan rett til å røre demningen i Kleivevatnet, og kunne berre nyttast i flomtid, eller når kverna til prestegarden kverna og mol. Men dette var truleg eit problem, for 25. oktober1926 måtte eigarane av kvernretten (Ole Lien og Johannes Gjerde) skriftleg stadfeste reglane for kvernbruken under sokneprest Thor Åbergs åsyn. Lat det også vere nemnt at same kvernrett tidlegare hadde høyrt til Atterås, derifrå flytta til Lireid, men då kvernhuset her forfalds, fik vedk. tilladelse av «gamle» kaptein Burggraff til at sette op kvern i Myklebustelven. Retten er altså fra første halvdel 19th årh. Vandretten regnedes for indet. Grunden for 2 skilling «nåva»: 8 skilling om året i avgift. Malingspenge var forøvrig den tid 8 a 10 sk for en sekk, står det skrive i Kallsboka for Hyllestad Prestegjeld.
Kvernhuset forfall før og under verdskrigen.

Kvernhusleitet, 18. mai 2005.

Ingemar Nordstrand

Historisk om kvernhuset på Hyllestad prestegard. av kristian_hjelmeland er lisensiert under ein Creative Commons Namngjeving-Ikkje-kommersiell 4.0 internasjonal lisens.